Όταν νικά ο Θάνατος....σχόλιο μουσειολογικόν / Του Γεώργιου Παπαϊωάννου

 

 

Πεθαίνει κόσμος. Αυτό.

Πούτιν, Ζελένσκι, Μπάιντεν, Γερασίμοφ, Ζαλούτσνι, Νετανιάχου, Χανίγια, Μπεν Γκβίρ, Μχεϊσέν, η λίστα ατελείωτη… (αντι)ήρωες, παλαβοί, δολοπλόκοι, τύραννοι, σωτήρες ή ό,τι άλλο, πάντοτε κατά κάποιους ή / και κατά κάποιους άλλους. 

Ηγούνται στην κατεύθυνση του θανάτου στο όνομα του έθνους, της θρησκείας, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της ασφάλειας. 

 

 

Γεμάτη η ιστορία με τεκμήρια, η λογοτεχνία με λέξεις, τα μουσεία με αντικείμενα και αφηγήματα, τα πάρκα με αγάλματα, οι ψυχές με μίση, φόβους και συναισθήματα, τα μυαλά με στρεβλωμένες λογικές και λογικοφανείς παραλογισμούς, και όλα αυτά γεμάτα πόλεμο, δόξα(;) και θάνατο. 

Είχε δίκιο ο Μπρέχτ: οι βασιλιάδες, οι Φίλιπποι, οι νεαροί Αλέξανδροι, οι Καίσαρες και οι Μεγάλοι Φρειδερίκοι της ιστορίας δεν ήταν μοναχοί τους (δυστυχώς), αλλά είχαν (και έχουν) μαζί τους χτίστες, σκλάβους, μάγειρες, αμάχους και άλλους/ες που πληρώνουν με τη ζωή τους τα έξοδα κάθε μεγάλου άνδρα (και γυναίκας), και μάλιστα πολύ πιο συχνά από κάθε δέκα χρόνια. 

Ξύστε τις πένες σας, ιστορικοί!

Ανοίξτε τις πόρτες σας, μουσεία!

Ένας ακόμη αιώνας θανάτου, ο 21^ος μετά Χριστόν και 15^ος Εγίρας, ο άπειρος από γεννήσεως κόσμου, μακάρι ο τελευταίος, αλλά δεν το βλέπω (ούτε εσείς).

Και τι μένει; Η μνήμη η άληστος καίτοι ληστευόμενη! Σελίδες επί σελίδων, μουσεία επί μουσείων, μνημεία δόξης (;) και τιμής (;) και θανάτου, τεκμήρια μνήμης, προφανώς επιλεκτικής, προς ερμηνεία, ανάδειξη, εκμετάλλευση, προπαγάνδα. 

Είναι κι αυτό το νέο μέσο (που πάλιωσε αλλά νέο θα το λέμε, που κυριάρχησε ακόμη περισσότερο χάρη στον εγκλεισμό της πανδημίας), αυτή η ψηφιακή και διαδικτυακή τεχνολογία που όλα τα κάνει πιο γρήγορα. Άμεσα μαθαίνουμε τι γίνεται και αμεσότερα ξεχνάμε τι έχει γίνει. 

Ενημέρωση δίχως ημέρωση, μνήμες κοντές με προσδοκίες υψηλές, αποφάσεις θανάτου που κανείς δεν (πρέπει να) υποστηρίζει. 

«Πόσες και πόσες ιστορίες». Όλο και περισσότερες κάθε λεπτό και κάθε δευτερόλεπτο, φίλε Μπέρτολτ, πολύ περισσότερες από τις «πόσες και πόσες απορίες» που δεν προλαβαίνουμε να σκεφτούμε, αφού ήδη έρχεται η επόμενη και η μεθεπόμενη ιστορία. Πόσοι και πόσες πέθαναν σήμερα στη Γάζα, στην Ιερουσαλήμ, στη Μέση Ανατολή, στην Ουκρανία, αλλά και αλλού; 

Πόσοι και πόσες έφυγαν χτες;

Αύριο; 

Μεθαύριο; 

Και πού αλλού θα πάει ο θάνατος; Ως πότε;

Μάλλον έως τότε που η ιστορία θα είναι εκεί, αλλά κανείς δεν θα έχει μείνει να τη διαβάσει… Και έως τότε που τα μουσεία θα είναι εκεί, αλλά κανείς δεν θα έχει μείνει να τα ερμηνεύσει…

Στο δια ταύτα;

Πεθαίνει κόσμος. Αυτό.

 

 * Το κείμενο αναδημοσιεύεται απο το οn line περιοδικό The Common Sense

 (https://thecommonsense.gr/2023/10/28/)

 * Για τις αναφορές στον Μπρέχτ, βλ. ποίημα Μπ. Μπρεχτ, Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει (από την εμπνευσμένη απόδοση του Μ. Πλωρίτη από τις εκδόσεις Κοραντζή)

* Φωτογραφία εξωφύλλου: Από το Οραντούρ, Γαλλία, όπου οι Ναζί το 1944 άφησαν μόνο τη μνήμη (φωτό: Γ. Παπαϊωάννου)

 

 

 

 

 

 
       Γράφει ο Γεώργιος Παπαϊωάννου   Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Ιόνιο ΠανεπιστήμιοΔιευθυντής του Ερευνητικού Εργαστηρίου Μουσειολογίας.